Konu zayıflama olduğunda, hızlı sonuç veren ya da mucizevi vaatlerde bulunan diyetler herkesin ilk başvurduğu yöntemlerden oluyor. Bu anlamda Glutensiz Besleme neredeyse bir trend haline gelmiş durumda. Peki gerçekten glutensiz beslenme bir zayıflama diyeti midir? “Gluten” tüketmek sağlığımıza zarar veriyor mu? Sağladığı faydalar ve bilinçsiz uygulamada yol açabileceği zararlara dair Glutensiz Beslenme ile ilgili tüm merak edilenleri Keyveni Diyetisyeni Dilek Şen anlatıyor.
Glutensiz Beslenme Nedir?
Her geçen gün beslenmeye dair ortaya çıkan yeni kavramlar merak uyandırıyor. Kulaktan dolma bu bilgileri hayatımıza uygulamaya başlamak yetersiz besin alımı, besin gruplarında uygun olmayan dağılımlar ve ileri dönemde çeşitli sağlık problemlerine yol açabiliyor. Bu noktada Glutensiz Beslenme ya da Diyet kavramına yakından bakmak ve ayrı bir yere koymak gerek. Çünkü Glutensiz Beslenme sanıldığı gibi bir zayıflama diyeti değil. Aksine “Çölyak Hastalığı” ya da “Buğday Alerjisi” olan bireyler için uygulanan bir tedavi yöntemi.
Çölyak Hastalığı ve Gluten
Çölyak Hastalığı; genetik olarak yatkın olan bireylerde, gluten içeren gıdaların alınması ile ortaya çıkan, ince bağırsağı tutan ve glutene karşı oluşan kalıcı alerji ve hassasiyettir. Gluten; buğday, arpa, çavdar ve daha pek çok tahılda bulunan bir proteindir. Gluten kendi içinde iki ana proteinden oluşur. Bunlar; glutenin ve gliadindir. Olumsuz sağlık etkilerinden çoğunlukla Gliadin sorumludur. Çölyak Hastalığı olan bireyler glutenli bir tahıl yediği zaman vücut gluteni yabancı bir istilacı olarak görür ve bu duruma tepki gösterir. İnce bağırsak duvarında bulunan, villus dediğimiz, çok küçük parmak şeklindeki yapılara zarar verir. Bu yapının zarar görmesiyle bazı besinlerin emiliminde problemler oluşur. Bunun sonucunda ise besin yetersizliği, sindirim problemleri, bağışıklığın düşmesi ve daha birçok sağlık problemi oluşabilmektedir. Bu nedenle bireyler beslenmesinde; gluten içeren besinlere yer vermemelidir.
Gluten İntoleransı nedir ?
Gluten İntoleransı, çölyak hastalığı olmayan fakat gluteni sindiremeyen bireylerde glutene karşı oluşan çölyak dışı hassasiyettir. Gluten intoleransının nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte çölyak hastalığından daha fazla ve sık görüldüğü düşünülmekte. Özellikle çölyak hastalığı ile benzerlik gösteren gluten intoleransının ayrıca bir tanımı bulunmamaktadır.
Çölyak hastalığı ve buğday alerjisi teşhisi konulmadığı halde glüten tükettiğinde sıkıntı yaşayan bireylerde gluten intoleransı var denilebilir. Bu yüzden kişiler, gluten intoleransı bulunup bulunmadığını da gözlem ve deneme yolu ile tahmin edebilir. Yasaklı besinler tüketilmediğinde semptomlar geçiyorsa ve bu besinler tekrar tüketildiğinde aynı rahatsızlıkların görülüp görülmediğine dikkat edilmelidir. Semptomlar tekrarlıyorsa, mutlaka bir hekim ve diyetisyen eşliğinde beslenme planı oluşturulmalıdır.
Glutene hassasiyeti ile meydana gelen semptomlar nelerdir?
Çölyak ve gluten intoleransında benzer semptomlar farklı şiddetlerde gözlenmektedir. Bu semptomlar; şişkinlik, ishal, kabızlık, kötü kokulu dışkı, baş ve karın ağrısı, yorgunluk hissi, ciltte hassasiyet ve döküntüler, anksiyete-depresyon, açıklanamayan kilo kaybı, kol ve bacaklarda uyuşukluk hissi olarak ortaya çıkar.
Sağlıklı bireylerde Glutensiz Beslenme zararlı mıdır?
Sağlıklı bir metabolizma için glutensiz tüketim yani tahıl grubunda yapılan sınırlandırmalar özellikle; Tiamin, Riboflavin, Niasin, Pridoksin ve Folik Asit eksikliğine sebebiyet vermekte. Bu vitaminlerin yetersizliği ise dikkat eksikliği, anemi, huzursuzluk, egzama, pellegra, depresyon, duygu durumunda değişiklikler, hormonal düzensizlikler, beyin fonksiyonlarında bozulma ve kardiyovasküler hastalıklara neden olabilmektedir. İlerleyen dönemlerde daha büyük sağlık sorunlarının yaşanmaması için beslenme planından çıkartılan besinlerin yerine aynı besin değerine sahip gıdalar mutlaka eklenmelidir.
Çölyak hastaları için “Glutensiz Beslenmede” nelere dikkat edilmeli?
Çölyak hastaları için semptomlar zaman zaman günlük hayatı zorlaştıran bir hale gelmekte o nedenle özellikle tüketilen tüm gıdalarda hassas olmak gerekiyor. Buğday her çeşit işlenmiş gıdaya eklenebilmekte hatta bazı diş macunlarında bile bulunmakta. Yani durum bu kadar ciddi. Glutenden kaçınmak için, hazır alınan her gıdanın etiketi okunmalı ve dışarıda tüketilecek olan bir gıdanın içeriği mutlaka sorgulanmalıdır. Ayrıca glutensiz beslenmede kontaminasyon tabiriyle ifade edilen bulaşma etkisi ile ciddi alerjik reaksiyonlar da yaşanabilir. Bu yüzden kullanılan malzemelere ve araç-gereçlere daha fazla özen gösterilmelidir.
GLUTENSİZ BESLENME ZAYIFLATIR MI?
Bilindiği gibi kilo yönetimine destek olmak ve fit kalmak adına her yıl birtakım besinler dışlanıyor. Gluten proteini de bunlardan sadece biri. Günümüzde sağlıklı bireyler, bu popüler akımlara kapılarak zayıflamak adına beslenmesinden gluten içeren gıdaları çıkartıyor. Oysa bu beslenme modelinin Çölyak Hastaları için hayati bir zorunluluk olduğu gözden kaçırılıyor. İşte bu nedenle “Glutensiz Beslenme; Çölyak Hastası ya da Buğday İntoleransı olmayan bireyler için de zayıflama amacıyla uygulanabilir.” ifadesi çok doğru olmayacaktır. Şöyle bir gerçek var ki simit, makarna, kek, pasta, kraker ve hamur işleri gibi rafine karbonhidratları çok tüketiyorsanız gluten deposu bu besinlerden uzaklaşılması halinde doğal olarak kilo kaybı gerçekleşecektir. Sağlıklı bireyler için glutensiz beslenme sağlıklı beslenmeyle eşdeğer bir kavram değildir. İşlenmiş ve rafine karbonhidrat içerikli besinlerden de kaçınmayı zorunlu hale getirdiği için böyle bir algı oluşmaktadır. Bu süreçte ise bizim önemle üzerinde durduğumuz tam tahıl besinlerden uzak kalınıyor. Oysa ki glutenin kilo aldırdığı ve glutensiz beslenme yönteminin kilo kaybı için uygulanabilir olduğuna dair bilimsel hiç bir kanıt bulunmamakta. Sonuç olarak altını çizmekte fayda var ki; glutensiz beslenme tedavi edici ve hayat boyu sürdürülmesi gereken bir beslenme modelidir. Asla kısa dönem kilo kaybı diyeti değildir. Kalıcı kilo kaybı için diyetisyeniniz tarafından size uygun olarak planlanan bir beslenme modelini benimsemek en doğrusu olacaktır.